Terugblik op werkbezoek Caro Verlaan, manager CZ zorgkantoor, aan Schotland

25 november 2022

Caro: “We hebben rondgekeken in Inverclyde, een soort gemeente (council area) in het midwesten van Schotland. Ze werken daar met één betaalde kracht en 140 vrijwilligers, vrijwel zonder budget. Een zinvol voorbeeld van wat 'gewone' mensen met gewone dingen kunnen betekenen voor andere 'gewone' mensen. Wat daar gebeurd is: alleenstaande mensen die in het ziekenhuis zijn opgenomen worden gemeld bij de council. Iemand wordt bijvoorbeeld aan zijn heup geopereerd. Dan stelt men de vraag: wat is er nodig om naar huis te gaan? Zodat de persoon in kwestie eerder naar huis kan. Als het zover is, zorgt men dat er een vrijwilliger thuis is die de ‘service user’ (er wordt niet gesproken over cliënt of patiënt) opvangt met een ‘back home box’, een doos waarin praktische spullen en voedsel zitten. De vrijwilliger kookt eventueel, wat er nodig is wordt geregeld. De inhoud van de box is deels gesponsord, deels gevuld met zaken die gemaakt zijn door andere vrijwilligers. Dit is een prachtig voorbeeld hoe je door veel met elkaar te delen en elkaar te ondersteunen, ook veel voor elkaar kan krijgen. Het delen van informatie, waardoor vrijwilligers proactief aan de slag kunnen, is in Nederland met de introductie van de AVG ingewikkeld. De vraag is dan hoe wij dit in ons land kunnen aanpakken.”

Caro: “De gedachte van HOPE givers vind ik erg mooi, vooral door de koppeling van het sociaal domein aan de zorg. Want het blijkt dat heel veel problematiek voortkomt uit het sociaal domein. Publieke gezondheid gaat in Schotland over omzien naar elkaar, vanuit medemenselijkheid. Langdurig, en continu. Vanuit een integrale, holistische kijk op de mens. Dat is fundamenteel anders dan hoe wij in Nederland hier naar kijken. In Nederland kennen wij vooral veel regels en zijn wij snel bang dat er misbruik wordt gemaakt. Dus maken we nog meer regels. In Schotland accepteren ze dat het soms fout gaat. Een voorbeeld daarvan is dat men een grote groep daklozen een bedrag van 800 pond heeft gegeven om hun leven weer op te bouwen. Het bleek dat maar een handvol daar misbruik van heeft gemaakt, en het bijvoorbeeld voor drugs heeft gebruikt. Het merendeel had na een jaar nog ruim 700 pond op de rekening staan. Het hebben van geld geeft al voldoende rust en structuur, het hoeft niet allemaal meteen uitgegeven te worden.

Ik ben in een inloopcentrum voor dak- en thuislozen wezen kijken. Dak- en thuislozen krijgen een intake als ze binnenkomen. Het is een open ruimte met krukjes. Er zijn laptops en telefoons die gebruikt kunnen worden om b.v. te reageren op een baan of een huis. Maar er is ook een sportzaal, en een ruimte om creatief bezig te zijn. Je kunt er douchen, en je krijgt een ontbijt en lunch. Je kunt er condooms en maandverband krijgen. Of een uitstrijkje of SOA-test. Vrijwilligers gaan de wijk in om dak- thuislozen op te sporen en ze uit te nodigen voor het inloopcentrum. Vanuit de gedachte dat ook deze doelgroep zorg, eten en aandacht nodig heeft. En mogelijk geholpen kan worden naar een baan en een woning. Ik heb een aantal mensen gesproken die door dit programma hun leven weer op de rit hebben. Een aantal daarvan is nu ook als vrijwilliger werkzaam voor het inloopcentrum.”

“Huisartsen worden ontzien. Deze aanpak van ontzien is door de overheid op gang gebracht. Want er is geen vinger naar 'jullie' als we spreken over 'ons'. Omdat er ook in Schotland te weinig personeel is, raken huisartsen overbelast met mogelijke burn-out als gevolg. Daarom is er nu een medewerker in alle praktijken die voor een soort eerste opvang zorgt. Deze medewerker is niet per se medisch geschoold maar kent de sociale kaart als geen ander. Die gaat na wat de vraag precies is en heeft alle tijd voor dat gesprek. Zo kan de vraag achter de vraag boven tafel gehaald worden. Als medische hulp direct nodig is, wordt dat natuurlijk geregeld. Maar heel vaak blijkt achter de klacht een andere vraag schuil te gaan: over eenzaamheid, over schulden, over echtscheiding etc. De medewerker kijkt wat er geregeld kan worden en zet dit in gang. Vaak nog dezelfde dag. Terwijl wij ons in Nederland vaak het ongans ‘piloten’, en alles evidence-based moet zijn. En natuurlijk is het van belang dat we interventies inzetten die zin hebben, die helpen. Maar het risico dat ik zie is dat met al die pilots, we in een stadium van experimenteren blijven hangen. Wat levert het nu op, vooral voor de zorgvrager, maar ook voor ons. Gelukkige mensen, dat is ook een outcome. Dat kun je ook met je gezonde verstand bedenken, daar is niet altijd zwaar wetenschappelijk onderzoek voor nodig.“